Yeni Koronavirüs (COVID-19), geçtiğimiz yılın aralık ayında Çin’in Vuhan Eyaleti’nde ortaya çıktı. Kaynağı henüz netlik kazanmayan bu virüsün, Vuhan Güney Çin Deniz Ürünleri Şehir Pazarı’nda yasa dışı olarak satılan vahşi hayvanlardan insanlara geçtiği tahmin ediliyor.
Nedeni bilinmeyen zatürre vakaları ile karşılaşan Çinli sağlık uzmanları, hastalarda ateş, öksürük ve nefes darlığı gibi solunum yolu şikayetlerinin olduğunu bildirmiştir. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir. Ölüm vakaları genellikle ileri yaştakiler ya da eşlik eden sistemik hastalığı (hipertansiyon, diyabet, kalp, akciğer ve karaciğer rahatsızlıkları, kanser başta olmak üzere) bulunanlar arasında hızla artmıştır.
Vuhan’dan yola çıkarak önce Çin’in tamamına, ardından neredeyse dünyanın her yerine yayılan COVID 19, 7 Ocak 2020’de tanımlanmış ve yeni bir Koronavirüs tipi olduğu belirtilmiştir.
Koronavirüsler (CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara yol açan büyük bir virüs ailesidir.
Nasıl bulaşıyor?
Hastalık esas olarak damlacık yoluyla bulaşmaktadır. Hasta öksürme ve hapşırma yoluyla ortaya damlacıklar saçar. Etrafındaki bireyler ise bunlara elleriyle temas edip, ağız, burun veya göz mukozasına götürerek enfekte olur. Kulukça süresinin 2-14 gün olduğu bilinmektedir.
Koronavirüsler dış ortama çok dayanıklı değildir. Ortamın nem ve sıcaklığı, bulaştığı yüzeyin dokusu gibi faktörlere bağlı olarak farklı dayanma süreleri vardır. Ancak, COVID- 19’un bulaştırıcılık süresi ve dış ortama dayanma süresi net olarak bilinmemektedir.
Kimler risk altında?
Vakaların yüzde 80’i hastalığı hafif geçirmektedir. Yüzde 20’si ise hastane koşullarında tedavi edilmektedir. Hastalık, genellikle 60 yaş ve üzerindeki kişileri daha fazla etkilemektedir. Çocuklarda şimdiye kadar ölüm bildirilmemiştir.
- 60 yaş üzerinde olanlar
- Ciddi kronik tıbbi rahatsızlıkları bulunanlar
- Kalp hastalığı
- Hipertansiyon
- Diyabet
- Kronik Solunum yolu hastalığı
- Kanser
- Sağlık çalışanları
Hasta hissediyorsanız ne yapmalısınız?
Eğer ateş, öksürük ve nefes darlığı şikayetleriniz varsa, bir maske takarak size en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.
Hastanede neler oluyor?
- Sağlık çalışanları sizi muayene ederken, son 14 gün içinde yurt dışına çıkıp çıkmadığınıza ya da yurt dışından gelen biriyle temas edip etmediğinize dair sorular yöneltir.
- Şüpheli durumda, COVID-19 Rehberi’ne göre solunum yolu örneği alınır.
- Tanı testi sadece Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Ulusal Viroloji Referans Laboratuvarı’nda ve belirlenmiş Halk Sağlığı Laboratuvarları’nda yapılmaktadır.
Riski azaltmak için alabileceğiniz önlemler
- El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik veya antibakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
- Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
- Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (mümkün ise en az 1 metre uzakta bulunulmalı).
- Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller sık sık yıkanmalıdır.
- Mümkün ise sağlık merkezlerine gidilmemeli, sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlarda diğer hastalarla temas en aza indirilmelidir.
- Öksürme veya hapşırma sırasında burun ile ağız tek kullanımlık kağıt mendille örtülmeli, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içi kullanılmalı. Kalabalık yerlere girilmemeli, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burun kapatılmalı, tıbbi maske kullanılmalıdır.
- Çiğ veya az pişmiş hayvan ürünleri yemekten kaçınılmalıdır. İyi pişmiş yiyecekler tercih edilmelidir.
- Çiftlikler, canlı hayvan pazarları ve hayvanların kesilebileceği alanlar gibi genel enfeksiyonlar açısından yüksek riskli alanlardan kaçınılmalıdır.
- Seyahat sonrası 14 gün içinde herhangi bir solunum yolu semptomu olursa maske takılarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalı, doktora seyahat öyküsü hakkında bilgi verilmelidir.