Obezite, müdahale edilmediğinde ömür boyu devam eden, diyet, ilaç ve ameliyatın tek başına mucizeler yaratmadığı bir hastalık. Obezite ve beraberinde getirdiği hastalıklar yaşamı tehdit ettiğinde uygulanan bariatrik operasyonlar, hasta için yeni bir hayatın başlangıcı olabilir. Özellikle ameliyat sonrası süreçte iyi bir bakım alan ve sağlıklı yaşam kurallarını benimseyen hastalar, uzun vadede başarılı sonuçlar elde edebilmektedir.
Operasyon; beslenme alışkanlıklarından uyku düzenine, stresten ilaç kullanımına hayatın hemen her alanında yeni düzenlemeler yapılmasını gerektirmektedir.
Bu düzenlemeler, kişiyi tamamen sağlıklı tutmaya yöneliktir.
Obezite cerrahisi sonrasında yapılması gerekenleri 10 maddede açıklayalım.
1- Katı ve sıvı gıda alımı
Operasyonun ardından beslenme uzmanı kişiye özel bir program hazırlar. Program; likit, püre, yumuşak ve normal beslenme şeklinde ilerler. B12 ve D vitamini, kalsiyum ve demir gibi minerallere ihtiyaç duyulur. Hasta bu destekleri hayat boyu alabilir. Protein bakımından zengin gıdalarla beslenmek önemlidir. Kişiye göre değişmekle birlikte, günlük 60-80 gram protein alımı önerilir. Yeterince protein alınmazsa, vücut ihtiyaç duyduğu miktarı kaslardan alarak, kişiyi zayıf düşürebilir. Şekerli ve karbonhidratlı besinlerin alımının sınırlandırılması, uyulması gereken bir kuraldır.
Vücudun susuz kalmaması için sıvı tüketimi ihmal edilmemeli. Susuzluk hissedilmese bile günde 1.5-2 litre su içmek gerekir. Bu süreçte yüksek kalorili, asitli ve kafeinli içeceklerden uzak durulmasında fayda vardır.
2- İlaç kullanımı
Bariatrik cerrahi her ne kadar diyabet, yüksek tansiyon ve kolesterol gibi hastalıkların şikayetlerini ortadan kaldırsa da, dozu azaltılmış ilaçların alınması gerekebilir. Uygulanan yönteme göre değişiklik gösterse de, ameliyat sonrasında alınan ilaçların emilimi farklı olabilir. Büyük tablet ve kapsüller tavsiye edilmez. İlaçların sıvı, çiğnenebilir ve enjekte edilebilir formları da vardır. Özellikle steroid dışı yangı önleyici ilaçlardan uzak durulması önemlidir çünkü mideye zarar vererek, ülsere yol açabilir.
3- Egzersiz
Fiziksel aktivite, uzun dönem kilo yönetimi için çok önemlidir. Kişiye özel spor programları, daha fazla kalori yakmaya yardımcı olur. Haftada 150 dakika orta şiddette yürüyüş ve yüzme gibi aktiviteler yapılabilir. Yürüyüşe hemen ameliyat sonrasında başlanması önerilebilir. Karın kaslarının kullanılması gereken sporlara başlamak için henüz erkendir.
4- Mental sağlık
Ameliyattan sonra hem hayat tarzı hem de fiziksel görünümü değişen birey, süreçten psikolojik olarak da etkilenir. İlişkiler ve evliliklerde değişimler yaşanabilir. Süreci birlikte atlatan çiftlerin ilişkileri güçlenirken, destek alamayan hastalar bazı insanları hayatlarından çıkarabilir. İş yerindeki dengeler de değişebilir. Hastanın tüm bu durumlara ayak uydurması için profesyonel destek alması gerekebilir. Yeme alışkanlıkları duygulardan ve stresten etkilenir. Kişi aç olmadığı halde; sıkıntı, yalnızlık ve stres yüzünden yemek yiyorsa, yardıma ihtiyacı olabilir.
5- Duraklama dönemi
Ameliyat, obeziteye yol açan genetik, metabolik, çevresel ve yaşam tarzı kaynaklı sorunları aşmak kişiye verilen bir şanstır. Bu faktörler, yüksek ısıya ayarlanmış bir termostat gibi vücudun ‘ayar noktası’nı oluşturur. Vücut, bu dengelerin değişmesine tepki gösterebilir. Bunu, önce kilo verip, sonra duraklama dönemine geçmekle yapar. Bu noktaya ulaşıldığında cesaretin kırılmasına izin verilmemelidir çünkü kilo verme yolculuğunun beklenen duraklarından biridir.
6- Uyku ve stres
Uyku hijyeni, kilo verme sürecinde önemli bir faktördür. Belli saatlerde uyumak ve uyanmak, yeterli ve sağlıklı bir uyku çekmek kilo vermenin parçasıdır. Yetersiz uykunun kilo almaya yol açtığı bilinmektedir. Akşam saatlerinde kafeinden kaçınmak, günün erken saatlerinde egzersiz yapmak, sessiz ve karanlık bir yatak odası ortamı oluşturmak uyku hijyenini artırır.
Stres yönetimi, ameliyat sonrası başarının bir parçasıdır. Yönetilemeyen stresin zayıflama girişimlerini rayından çıkarabilecek kötü seçimlere yol açabileceği bilinir. Düzenli egzersiz, meditasyon ya da yoga gibi sakinleştirici alışkanlıklar ile güçlü ilişkiler stresle başa çıkmanın yollarındandır. Destek grupları da yardımcı olabilir.
7- Sigara kullanımı
Obezite ameliyatı olmaya karar veren kişiye hemen sigarayı bırakması tavsiye edilir. Her türlü tütün ürünü, doku ile organlardaki kan akışını azaltır. Üstelik iyileşmeyi geciktirir. Pıhtı ve zatürre riskini azaltmak için operasyondan altı hafta önce sigaranın bırakılması gerekir. Pek çok doktor, hasta ‘temiz’ olana kadar ameliyatı erteleyebilir.
8- Alkol tüketimi
Alkol operasyon sonrasında tavsiye edilmez çünkü bol kalorilidir ve besin değeri yoktur. Kilo verme yolundaki düşmanlardan biridir. Tüp mide ve gastrik bypass yöntemleri, alkolün emilim sürecini değiştirebilir. Alkol, daha çabuk emilerek daha fazla etkili olabilir. Bazı hastalarda alkol kullanımı artabilir ve bağımlılık gelişebilir. Tüm bu nedenlerden dolayı, bariatrik cerrahi sonrası alkolden kaçınılması önerilir.
9- Hamilelik
Obezite ameliyatından sonraki 12-18 ay içerisinde hamile kalmaktan kaçınmakta fayda var. Bu süre, yeterli kilo verip, bunu korumanız için gereklidir. Ameliyattan hemen sonra doğurganlıkta artış yaşanabilir, bu nedenle dikkatli olunmalıdır. Doğum kontrol hapları, hem obez hem de kilo verme sürecinde olan kadınlarda pek etkili değildir. Hasta gebe kaldığında, mutlaka cerrahı ile iletişime geçmelidir çünkü besin alımı yakından izlenmeli ve vitamin eksiklikleri açısından değerlendirilmesi gerekir.
Genel olarak, kilo verme ameliyatından sonra hamile kalmak, vücut ve fetus için güvenli bir şekilde gerçekleştirilebilir. Çalışmalar, gebeliğe bağlı hipertansiyon riskinin ve gestasyonel diyabet riskinin azaldığını göstermektedir.
10- Kontrollerin önemi
Araştırmalar, sürekli kontrollerin kişiyi daha sağlıklı bir hayat sürmeye yönlendirdiğini göstermektedir. Bu nedenle obezite ameliyatlarından sonra uzun süreli kontrol randevuları verilir. Zaman içinde gelişen ya da sizi endişelendiren herhangi bir gelişmede güvenebileceğiniz bir ekibin olması önemlidir. Destek programları yaşadıklarınızı paylaşmak açısından fayda sağlayabilir.